Kossakowski Józef Dominik h. Ślepowron, przydomek Korwin (1771–1840), poseł na Sejm Czteroletni, targowiczanin, pułkownik W. P. Ur. 16 IV w Wojtkuszkach w pow. kowieńskim, jedyny syn Michała (1733–1798), woj. brasławskiego, i Barbary z Zyberków (zm. 1811), wojewodzianki inflanckiej, wdowy po Michale Tyzenhauzie, staroście posolskim, synowiec biskupa Józefa i hetmana Szymona Kossakowskich. Początkowo K. uczył się w domu, od r. 1783 uczęszczał do szkoły w Wilnie, którą ukończył w r. 1788. W r. 1789 został pisarzem grodzkim wilkomierskim. Karierę wojskową rozpoczął jako towarzysz kawalerii w znaku swego ojca, wówczas woj. witebskiego, dn. 11 III 1790 r. awansował na rotmistrza kawalerii narodowej w brygadzie husarskiej W. Ks. Lit. W r. 1790 wybrany został komisarzem cywilno-wojskowym pow. wiłkomierskiego, a 16 X t. r. posłem na sejm z tegoż powiatu. Otrzymał wówczas instrukcję trzymania się obozu republikańskiego. Uzyskał od sejmu potwierdzenie prawa magdeburskiego dla Wiłkomierza, oswobodzenie mieszczan od powinności wobec starostów i przyznanie im prawa własności placów znajdujących się w mieście. Ponadto sejm zlecił mu lustrację pow. wiłkomierskiego. Dn. 26 IV 1791 r. K. wyjechał z Warszawy do Wojtkuszek.
Uważany za przeciwnika Konstytucji 3 maja, nie był K. obecny przy jej uchwalaniu. Gdy w grudniu t. r. Katarzyna II projektowała utworzenie stronnictwa prorosyjskiego, wśród osób uznanych za pewne wymieniany był również K. Na sesji sejmowej 27 I 1792 r. podczas dyskusji nad zbliżającym się terminem powrotu do kraju wyznaczonym Szczęsnemu Potockiemu i Sewerynowi Rzewuskiemu K. bronił malkontentów, a nad wysuwanymi wnioskami J. U. Niemcewicza i S. Sołtyka głosować nie chciał i opuścił salę sejmową. Kampanię 1792 r. odbył wspólnie z swym krewnym Michałem Zabiełłą pod wodzą gen. Józefa Judyckiego. Dn. 25 VI t. r. powołany został na konsyliarza konfederacji generalnej litewskiej z woj. wileńskiego i jako prezydujący podpisał uniwersały konfederacji generalnej 8 i 17 VIII 1792 r. Przemawiał też na zjednoczeniowym zjeździe konfederacji koronnej i litewskiej w Brześciu Litewskim 11 IX 1792 r. wzywając, aby wielcy mężowie byli «ponad przesądy» i «stróżami swobód ogólnych stanu rycerskiego». Następnie K. towarzyszył swojemu stryjowi w wyjeździe do Warszawy w celu nakłonienia do akcesu prymasa i podziękowania królowi za przystąpienie do konfederacji. W czasie uroczystego przyjmowania przez króla delegacji litewskich 14 X 1792 r. przemawiał m. in. K., który nie powstrzymał się od złorzeczeń despotyzmowi, pseudo-patriotom i «swawoli filozoficznej». Brał również udział w delegacji wyprawionej do Petersburga w celu podziękowania Katarzynie II za pomoc i zaproponowanie przymierza. Gdy pod koniec 1792 r. konsyliarze opuszczali naczelników konfederacji, K. zacieśniał z nimi więzy, przygotowując się do ślubu z Ludwiką Potocką, córką Szczęsnego, marszałka konfederacji targowickiej. Ślub odbył się 10 II 1793 r., żona wniosła K-emu w posagu klucz brzostowicki z 16 wsiami w pow. grodzieńskim. W r. 1793 K. otrzymał Order Orła Białego od Stanisława Augusta.
Dn. 21 V 1793 r. K. mianowany został szefem 2 p. piechoty W. Ks. Lit., a 13 I 1794 r. łowczym W. Ks. Lit. Pod przewodnictwem K-ego odbywały się wówczas sejmiki w pow. wileńskim i wybierano asesorów. Udział K-ego w powstaniu kościuszkowskim nie jest wyjaśniony. Wg Żychlińskiego miał przyjechać z Hamburga, by wziąć udział w powstaniu, wg S. Kossakowskiego jako ochotnik wstąpił do szeregów Kościuszki. Niepewna jest wiadomość, iż K. był ranny w czasie walk w lipcu 1794 r.; prawdopodobnie chodziło tutaj o brygadiera Józefa Kossakowskiego, z którym Józef Dominik bywa często mylony. Po upadku powstania K. wyjechał do Hamburga, gdzie przebywała jego żona, a później udał się do Grodna, celem złożenia hołdu królowi. W r. 1797 w czasie pobytu w Wilnie mianowany został kamerjunkrem przez Pawła I i towarzyszył carowi w przeglądzie wojskowym. Po śmierci ojca w r. 1798 jako właściciel dóbr Wojtkuszki, Szyły, Wieprze, Mazuryszki, Markuciszki, Janów, Milejgany i Szymaniszki w pow. kowieńskim, a Antokol w pow. wileńskim, K. osiadł w Wojtkuszkach. Założył w r. 1799 komandorię maltańską dziedziczną, na co otrzymał patent w r. 1801.
W czasie wojen napoleońskich K. nie zgłosił się do wojska, lecz zapewniał swojego przyjaciela Kazimierza Dziekońskiego, późniejszego generała: «przybywaj do nas, a zastaniesz mnie gotowym na wszystko». Gdy rozkazem Napoleona z dn. 5 VII 1812 r. nakazano utworzenie na Litwie siły zbrojnej, w skład komitetu wojskowego wszedł wówczas i K. Zebrane w departamencie mińskim dwa bataliony strzelców litewskich utworzyły następnie pułk strzelców pieszych pod dowództwem K-ego, liczący 724 ludzi wyćwiczonych przez niego i uzbrojonych. Pułk ten, stojący w Cimkowiczach, wyruszył 12 X 1812 r. do Mińska, gdzie walczył, lecz wkrótce został rozbity pod Kojdanowem. Następnie K. brał udział w bitwie pod Borysowem (21 XI 1812), gdzie został ranny odłamkiem granatu, oraz pod Studzianką i Stachowem (28 XI 1812), gdzie zginęły resztki I batalionu K-ego. Walczył też nad Berezyną i przy przeprawie przez rzekę znów był ranny. Dn. 4 XII 1812 r. powrócił do Wilna z 341 strzelcami pozostałymi z pułku, lecz brał jeszcze udział w walkach, osłaniając odwrót wojsk francuskich w Górach Ponarskich na drodze z Wilna do Kowna, a już 6 XII t. r. udał się do Warszawy. Dn. 13 I 1813 r., mianowany pułkownikiem, K. przydzielony został do 3 p. piechoty. Wyjechał wówczas przez Łowicz, Łęczycę do Kalisza, potem do Głogowa na Śląsku, a stamtąd do kwatery głównej w Frankfurcie nad Odrą, wreszcie przez Berlin do Spandau. Przeznaczony do obrony tej warowni, przebył w niej całe oblężenie i odznaczył się, za co otrzymał Krzyż Legii Honorowej (10 VIII 1813). Dn. 4 VII 1813 r. dostał nominację na szefa batalionu, a 24 XI t. r. odznaczony został Orderem Królestwa Obojga Sycylii. W r. 1813 K. był członkiem loży masońskiej «Przesąd zwyciężony». Wśród osób, których majątki uległy konfiskacie dekretem Katarzyny II z 18 X 1813 r. za to, że «łącznie z nieprzyjacielem oddaliwszy się za granicę, stamtąd na czas naznaczony manifestem z 12 grudnia r. z. nie powróciły», wymieniony był też K.
Po powrocie do kraju podał się do dymisji i otrzymał ją 27 XII 1815 r. Osiadł wówczas w Warszawie i spisał swoje wspomnienia wojenne w diariuszu wypadków obejmujących okres od r. 1801 dp 1815, pozostawionym w rękopisie (znajdował się w Archiwum Kossakowskich w Wojtkuszkach). Częściowo wykorzystał diariusz K-ego J. I. Kraszewski w „Dzienniku kampanii w roku 1812” („Pamiętniki wojenne 1792–1812”, Drezno 1871 s. 171–268). W czasie powstania listopadowego K. dn. 9 VIII 1831 r. podpisał akces przystąpienia obywateli woj. wileńskiego do powstania. Brał udział w sejmiku wyborczym jako asesor, otrzymał 16 głosów i nie został deputatem. Zmarł 2 XI 1840 r. w Warszawie, pochowany został w kościele Kapucynów. Pozostawił syna Stanisława Szczęsnego (1795–1872), szambelana i mistrza dworu Król. Pol., członka Rady Stanu, oraz córki: Józefę Barbarę Genowefę (1796–1860), żonę Leona Potockiego, potem Józefa Wojciechowskiego, Pelagię, żonę Aleksandra Bower Saint Clair, Adelę, żonę Eugeniusza Poniatowskiego.
Estreicher; Maliszewski, Bibliografia pamiętników; Enc. Org.; Enc. Wojsk.; W. Enc. Ilustr.; Słow. Geogr.; Boniecki; Borkowski J. S. Dunin, Genealogie żyjących utytułowanych rodów polskich, Lw. 1895; Konarski S., Armorial de la noblesse Polonaise titrée, Paris 1958 s. 217; Kosiński A., Przewodnik heraldyczny, W. 1885 V 188; Kossakowski S. K, Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, W. 1859 I 250; Uruski; Żychliński, XII 68–73; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Bartoszewicz K, Dzieje insurekcji kościuszkowskiej, Wiedeń, [b. d.] s. 212–3; Gembarzewski, Wojsko Pol., 1807–14; Iwaszkiewicz J., Litwa w roku 1812, Kr.–W. 1913; Korwin S., Trzeci Maj i Targowica, Kr. 1890 s. 128–9; Korzon, Wewnętrzne dzieje, VI; Kossakowski S., Wspomnienie o Józefie K-m, pułkowniku wojsk litewskich, wielkim łowczym litewskim, P. 1861; Kukiel M., Dzieje wojska polskiego w dobie napoleońskiej 1795–1812, W. 1920 II 56, 148, 149; tenże, Wojna 1812 roku, Kr. 1937 II; Łoza S., Legia Honorowa w Polsce 1803–1923, Zamość 1923; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi, Wil. [b. r.]; tenże, Gen. Jasiński; Smoleński W., Konfederacja targowicka, Kr. 1903; tenże, Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Kr. 1896; Tyszkiewicz J., Histoire du 17me regiment de cavallerie polonaise 1812–1815, Kr. 1904 s. 13, 14, 18; Zych G., Armia Księstwa Warszawskiego 1807–1812, W. 1961; Żytkowicz L., Ze stosunków Jasińskiego z konfederacją targowicką, „Ateneum Wil.” T. 13: 1938 s. 179; – Diariusz sejmu ordynaryjnego 1790, W. 1790 s. XVII; Diariusz sejmu z r. 1830–1831, Wyd. M. Rostworowski, Kr. 1912 VI; Głos J. W. Jegomości pana Józefa Korwina K-ego, wojewodzica witebskiego, posła z powiatu wilkomierskiego miany na sesji sejmowej 1792 27 I, „Gaz. Warsz.” 1792 dod. do nr z 4 II; Korespondencja Adama Naruszewicza 1762– 1796, Wyd. J. Platt, Wr. 1959; Mowa Jaśnie Wielmożnego Józefa Korwina K-ego… przy złączeniu się konfederacyj obu narodów w Brześciu Litewskim roku 1792 die 11 IX miana, [b. m. i r.]; Pamiętniki wojenne 1792–1812, Drezno 1871 s. 180, 184–5, 187, 204, 211–2, 220, 221, 224, 235, 241, 260, Bibl. Pamiętników i Podróży po Dawnej Polsce, VI; Sbornik Dokumentov kasajuščychsja administrativnago ustrojstva severo-zapadnego Kraja 1792–1796, Wil. 1903 s. 114, 116; Spis treści dokumentów dotyczących rodziny Kossakowskich z Akt Głównych Archiwum Królestwa Polskiego, Oprac. J. K. Kołdowski, „Przegl. Bibliogr.-Archeol.” T. 3: 1882 (dod.) s. 35; Tajna korespondencja z Warszawy 1792–1794 do Ignacego Potockiego, Oprac. M. Rymszyna, A. Zahorski, W. 1961; – „Gaz. Koresp. Warsz.” 1813 nr 90 s. 1333; „Gaz. Krajowa” 1794 nr 25 s. 249; „Kłosy” 1869 t. 9 s. 19; „Kur. Warsz”. 1840 nr 292; – B. Ossol.: rkp. 812 poszyt 26 k. 1490.
Irena Homola